RSS
POWERED BY
LoxBlog.Com
خبرنامه وب سایت: آمار وب سایت:
|
چرا امام علی فدک را پس نگرفت ابوبکر دوسال خلافت نکرده از دنیا رفت بسیار خنده دار بودخلافت ابوبکر رکب وبا عمر هم ده سال بعد از دنیا رفت و عثمان 13سال خلافت نمود دوران خلافت ۲۵ ساله سه خلیفه اول سپری شد و خلافت در دستان با کفایت امیر مؤمنان (ع) قرار گرفت. اما در این دوره هم، با این که حضرت میتوانست حق غصب شده اهلبیت را به آنان برگرداند چنین نکرد.
ایشان در نامهای به عثمان بن حنیف چنین نوشت : «… از تمام آنچه آسمان بر آن سایه افکنده ، تنها فدک در دست ما بود که گروهی بر آن، چشم طمع دوختند و گروهی دیگر سخاوتمندانه از آن چشم پوشیدند ، و بهترین داور و حکم خداست . مرا با فدک و غیر فدک چه کار ، در حالی که آرامگاه فردای آدمی قبری است که در تاریکی آن آثار وی محو میشود و اخبارش ناپدید گردد … » (نهج البلاغه ، نامه ۴۵)
ابن ابی الحدید (دانشمند سنی معتزلی) در شرح این نامه مینویسد : «علی و خاندانش فدک را رها نکردند مگر به اجبار و از روی غصب ، لذا حضرت بعد از جملات اولیه میگوید : “بهترین حکم و داور خداست” ، و این ، سخنِ کسی است که شکایت دارد و تظلم میکند». (شرح نهج البلاغه ، ج ۱۶ ، ص ۲۰۸)
اما درباره اینکه چرا امیرالمؤمنین (ع) در دوران حکومتش اقدام به پس گرفتن فدک نکرد ، روایاتی از امامان معصوم (ع) نیز رسیده است ؛ از جمله : «ابراهیم کرخی از امام صادق (ع) پرسید : چرا امیر مؤمنان هنگامی که به خلافت رسید فدک را رها کرد؟ امام (ع) پاسخ داد : « او به پیامبر اقتدا کرد. عقیل ، پس از هجرت پیامبر به مدینه ، خانه آن حضرت را بدون رضایتش فروخت . هنگامی که پیامبر (ص) مکه را فتح کرد از ایشان پرسیدند : یا رسول الله آیا به خانه خود باز نمی گردید ؟ حضرت فرمود : “مگر عقیل برای ما خانهای گذاشته است؟! سلام بر کرم و بزرگواریت یا رسو الله (ص) فرمود ما خاندانی هستیم که اگر به ظلم از ما چیزی را بگیرند آنرا بازپس نخواهیم گرفت.” از اینرو ، امیر مؤمنان پس از تصدی خلافت، فدک را پس نگرفت». (علل الشرایع ـ ج۱ ـ ص ۱۵۴)
البته عدم اقدام علی (ع) ، نشانه رضایت وی بر بقای غصب نیست ؛ بلکه همانطور که خود حضرت، داوری را به خداوند واگذار نموده است، فرزندان آن حضرت نیز پس از شهادت وی ، هرگاه فرصتی مییافتند ، یاد فدک را زنده میکردند.
برگرفته از کتاب فـدک ؛ نوشته آیه الله رضا استادی ؛ نشر برگزیده ،قم ، بهار ۱۳۸۵ ( با اندک تلخیص و تصرف ) .
-۱- نخست آنکهواقعهی غدیرخم رویدادی تاریخی و غیر قابل انکار است.
-۲- أسناد واقعهی غدیر خم مربوط به قرون اخیر و یا ساختهی شیعه نیست بلکه حتی ریشه در قدیمیترین کتب اهل سنت داشته و اصالت آن جای انکار ندارد.
-۳- از سوی دیگر این نوشتار زمینهای برای قضاوت در مورد این رویداد تاریخی را فراهم می سازد تا خواننده با دقت در جزئیات آن، به مقصد و مقصود پیامبر اکرم (ص) در معرفی علی بن ابیطاب (ع) به عنوان مولای مؤمنان، آگاه گردد.
-۴- علاوه بر آن بخشی از روایات ارائه شده، دلیلی آشکار و غیر قابل انکار است بر استدلال و حتی مناشدهی (سوگند دادن و به گواهی طلبیدن) أمیرالمؤمنین علی علیهالسلام به واقعهی غدیرخم برای اثبات امامت و ولایت خود.
در ابتدا با أحمد بن حنبل و کتاب مسند او آشنایی مختصری خواهیم داشت و سپس به ارائهی احادیث و ترجمهی آنها خواهیم پرداخت. در انتها نکات مطرح شده در احادیث مورد بازبینی قرار گرفته و از این طریق نتایج حاصل از بحث روشن می گردد. در ترجمهی احادیث از کتاب رهبری امام علی در قرآن و سنت (صص ۳۲۴- ۳۳۵)، ترجمهی کتاب ارزشمند و کم نظیر المراجعات تألیف عالم بزرگ شیعه مرحوم سید عبدالحسین شرفالدّین موسوی (۱۸۷۳ – ۱۹۵۸ م)، بهرهی فراوان برده شده است.
امید است که مطالب ارائه شده در عین اختصار، رهگشای رهپویان راه حقیقت گردد.
أحمد بن حنبل
أحمد بن حنبل (۱۶۴- ۲۴۱ ق) پیشوای حنبلیان – یکی از چهار مذهب فراگیر فقهی اهل سنت – و یکی از شاخصترین افراد مکتب اصحاب حدیث است. پس از وی اصحاب حدیث بیش از هرکس به گفتهها و نوشتههای وی در تأیید افکار خویش استناد جستهاند. از میان محدّثان اهلسنّت، محمد بن اسماعیل بخاری، مسلم بن حجاج نیشابوری، ابوداود سجستانی و بسیاری دیگر از او روایت کردهاند. وهّابیان نیز خود را پیرو أحمد بن حنبل میدانند. أحمد بن حنبل در ۷۷ سالگی در بغداد درگذشت.
مشهورترین کتاب أحمد بن حنبل همان مُسند اوست که از معتبرترین کتب در نزد اهل سنت بوده و از نظر زمان تألیف نیز مقدم بر بسیاری از کتب معتبر حدیثی اهل سنت – منجمله صحیح بخاری و صحیح مسلم – است. مطالب مقالهی حاضر بر مبنای چاپ شش جلدی بیروت ارائه شده است. برای مطالعهی بیشتر دربارهی زندگی و آثار أحمد بن حنبل میتوان به دائرهالمعارف بزرگ اسلامی، ج ۶ ، ص ۷۱۸ الی ۷۳۰ مراجعه نمود که بحث مبسوطی در این زمینه، ارائه کرده است.
متن و ترجمه حدیث در مورد غدیر خم حدیث اول: جلد ۱ ص ۸۴ شمارهی ۶۴۱
حدثنا عبدالله، حدثنی أبی، ثنا بن نمیر، ثنا عبدالملک، عن أبی عبدالرحیم الکندی، عن زاذان بن عمر قال: سمعت علیا فی الرحبه و هو ینشد الناس: من شهد رسول الله صلی الله علیه و سلم یوم غدیر خم و هو یقول ما قال؟ فقام ثلاثه عشر رجلا فشهدوا أنهم سمعوا رسول الله صلی الله علیه و سلم و هو یقول: من کنت مولاه فعلی مولاه.
… زاذان بن عمر گفت: شنیدم علی (ع) مردم را در رحبه ( محلی در کوفه ) قسم می داد به آنچه در زمان رسول خدا(ص) در غدیر خم شاهد بودهاند تا گفتار پیامبر را در غدیر بازگو کنند. پس سیزده نفر برخاستند و شهادت دادند که از رسول خدا (ص) شنیدهاند که میفرمود: هرکس که من مولای او هستم پس علی هم مولای اوست.
حدیث دوم: جلد ۱ ص ۸۸ شمارهی ۶۷۰
حدثنا عبدالله، حدثنی أبی، ثنا محمد بن عبدالله، ثنا الربیع یعنی بن أبی صالح الأسلمی، حدثنی زیاد بن أبی زیاد، سمعت علی بن أبیطالب رضی الله عنه ینشد الناس، فقال أنشد الله رجلا مسلما سمع رسول الله صلیالله علیه و سلم یقول یوم غدیر خم ما قال. فقام اثنا عشر بدریا فشهدوا.
… زیاد بن أبی زیاد روایت کرد: شنیدم علی بن أبیطالب (ع) مردم را قسم میداد و فرمود: قسم می دهم مسلمانی را که در روز غدیرخم از پیامبر خدا (ص) آنچه را شنیده، بازگوید. پس دوازده نفر از کسانی که در بدر حاضر بودند، برخاستند و شهادت دادند.
حدیث سوم: جلد ۱ ص ۱۱۸ شمارهی ۹۵۰
حدثنا عبدالله، ثنا علی بن حکیم الأودی، أنبأنا شریک، عن أبی إسحاق، عن سعید بن وهب و عن زید بن یثیع، قالا: نشد علی الناس فی الرحبه من سمع رسول الله صلی الله علیه و سلم یقول یوم غدیر خم الا قام قال فقام من قبل سعید سته و من قبل زید سته فشهدوا أنهم سمعوا رسول الله صلی الله علیه و سلم یقول لعلی رضی الله عنه یوم غدیر خم ألیس الله أولی بالمؤمنین قالوا بلی قال اللهم من کنت مولاه فعلی مولاه اللهم وال من والاه و عاد من عاداه.
… سعید بن وهب و زید بن یثبع روایت می کنند که حضرت علی (ع) در رحبه مردم را قسم داد به اینکه هرکس فرمایش رسول خدا (ص) را در غدیر خم شنیده است، بپاخیزد. پس از جانب سعید بن وهب شش نفر و از جانب زید بن یثبع نیز شش نفر برخاستند و شهادت دادند که از رسول خدا (ص) شنیدهاند که در مورد علی (ع) در روز غدیر خم فرمود: آیا خداوند بر مؤمنین اولی نیست؟ گفتند: بلی. فرمود: خدایا، هرکس که من مولای او هستم علی نیز مولای اوست. خداوندا دوست بدار کسی که او را دوست میدارد و دشمن بدار کسی را که با او دشمنی کند.
حدیث چهارم: جلد ۱ ص ۱۱۹ شمارهی ۹۶۱
حدثنا عبدالله حدثنی عبیدالله بن عمر القواریری ثنا یونس بن أرقم ثنا یزید بن أبی زیاد عن عبدالرحمن بن أبی لیلی قال شهدت علیا رضی الله عنه فی الرحبه ینشد الناس أنشد الله من سمع رسول الله صلی الله علیه و سلم یقول یوم غدیر خم من کنت مولاه فعلی مولاه لما قام فشهد قال عبدالرحمن فقام اثنا عشر بدریا کأنی أنظر إلی أحدهم فقالوا نشهد أنا سمعنا رسول الله صلی الله علیه و سلم یقول یوم غدیر خم ألست أولی بالمؤمنین من أنفسهم و أزواجی أمهاتهم فقلنا بلی یا رسول الله قال فمن کنت مولاه فعلی مولاه اللهم وال من والاه و عاد من عاداه
… عبدالرحمن بن ابی لیلی روایت می کند: علی را در روز رحبه دیدم که مردم را سوگند داد و به گواهی طلبید و می گفت: تنها کسی بپاخیزد و شهادت دهد که خود پیامبر (ص) را در آن حال دیده باشد. عبدالرحمن می گوید: دوازده نفر از کسانی که در بدر شرکت داشتند برخاستند. گویا من هماکنون به آنها مینگرم. گفتند: ما گواهی میدهیم روز غدیر خم از پیامبر (ص) شنیدیم که میگفت: آیا من نسبت به مؤمنان از خودشان اولی نیستم؟ و همسرانم مادرانشان نیستند؟ (سورهی احزاب، آیهی ۷) گفتیم : بلی. فرمود: هرکس که من مولای اویم پس علی هم مولای اوست.
حدیث پنجم: جلد ۱ ص ۱۱۹ شمارهی ۹۶۴
حدثنا عبدالله ثنا أحمد بن عمر الرکیعی ثنا زید بن الحباب ثنا الولید بن عقبه بن نزار العنسی حدثنی سماک بن عبید بن الولید العبسی قال دخلت علی عبدالرحمن بن أبی لیلی فحدثنی أنه شهد علیا رضی الله عنه فی الرحبه قال أنشد الله رجلا سمع رسول الله صلی الله علیه و سلم و شهده یوم غدیر خم الا قام و لا یقوم إلا من قد رآه فقام اثنا عشر رجلا فقالوا قد رأیناه و سمعناه حیث أخذ بیده یقول اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذله فقام ألا ثلاثه لم یقوموا فدعا علیهم فأصابتهم دعوته
… علی (ع) در روز رحبه قسم داد کسانی را که در روز غدیر خم حضور داشته و سخن پیامبر (ص) را شنیدهاند، بپاخیزند و برنخیزد جز آنکس که پیامبر (ص) را دیده است. پس دوازده نفر برخاستند و گفتند ما او را دیدیم و شنیدیم هنگامی که دست علی (ع) را گرفته و فرمود؛ خداوندا دوست بدار دوست دار او را و دشمن بدار دشمن او را و یاری کننده او را یاری کن و آنکس را که او را یاری نکند، رها کن. پس همه جز سه نفر برخاستند که علی (ع) آنها را نفرین نمود و به نفرین او گرفتار شدند.
حدیث ششم: جلد ۱ ص ۱۵۲ شمارهی ۱۳۱۰
حدثنا عبدالله حدثنی حجاج بن الشاعر ثنا شبابه حدثنی نعیم بن حکیم حدثنی أبومریم و رجل من جلساء علی عن علی رضی الله عنه إن النبی صلی الله علیه و سلم قال یوم غدیر خم من کنت مولاه فعلی مولاه قال فزاد الناس بعد وال من والاه و عاد من عاداه
… امام علی (ع) روایت میکند که پیامبر اکرم (ص) در روز غدیر خم فرمود: هرکس که من مولای اویم علی هم مولای اوست پس بعد از آن برای مردم فرمود: (خدایا) دوست بدار آنکس که او را دوست میدارد و دشمن بدار کسی را که با او دشمنی کند.
حدیث هفتم: جلد ۴ ص ۲۸۱ شمارهی ۱۸۵۰۲
حدثنا عبدالله حدثنی أبی ثنا عفان ثنا حماد بن سلمه أنا علی بن زید عن عدی بن ثابت عن البراء بن عازب قال کنا مع رسول الله صلی الله علیه و سلم فی سفر فنزلنا بغدیر خم فنودی فینا الصلاه جامعه و کسح لرسول الله صلی الله علیه و سلم تحت شجرتین فصلی الظهر و أخذ بیدعلی رضی الله تعالی عنه فقال ألستم تعلمون أنی أولی بالمؤمنین من أنفسهم قالوا بلی قال ألستم تعلمون انی أولی بکل مؤمن من نفسه قالوا بلی قال فأخذ بید علی فقال من کنت مولاه فعلی مولاه اللهم وال من والاه و عاد من عاداه قال فلقیه عمر بعد ذلک فقال له هنیاء یا بن أبیطالب أصبحت و أمسیت مولی کل مؤمن و مؤمنه
… از براء بن عازب نقل شده است که: ما با پیامبر (ص) بودیم. در غدیر خم فرود آمدیم. ندای نماز جماعت داده شد. برای پیامبر (ص) جائی در زیر دو درخت تهیه شد، آن حضرت نماز ظهر گزارد و پس از آن دست علی (ع) را گرفت و فرمود: آیا نمی دانید که من به مؤمنان از خودشان اولی هستم؟ گفتند: بلی، آنگاه دست علی (ع) را گرفت و فرمود: هرکس من مولای او هستم علی مولای او است. خداوندا دوست بدار کسی که او را دوست می دارد و دشمن بدار آن کس که او را دشمن می دارد. پس از آن عمر بن خطاب، علی (ع) را ملاقات کرد و به او گفت: گوارا باد بر تو ای فرزند ابوطالب که مولای هر مرد مؤمن و زن مؤمنهای شدی.
حدیث هشتم: جلد ۴ ص ۲۸۱ شمارهی ۱۸۵۰۳
قال أبوعبدالرحمن ثنا هدبه بن خالد ثنا حماد بن سلمه عن علی بن زید عن عدی بن ثابت عن البراء بن عازب عن النبی صلی الله علیه و سلم نحوه.
از براء بن عازب از طریق دیگری نیز حدیث فوق نقل شده است.
حدیث نهم: جلد ۴ ص ۳۶۸ شمارهی ۱۹۲۹۸
حدثنی عبدالله حدثنی أبی ثنا بن نمیر ثنا عبدالملک یعنی بن أبی سلیمان عن عطیه العوفی قال سألت زید بن أرقم فقلت له إن ختنا لی حدثنی عنک بحدیث فی شأن علی رضی الله عنه یوم غدیر خم فأنا أحب أن اسمعه منک فقال أنکم معشر أهل العراق فیکم ما فیکم فقلت له لیس علیک منی بأس فقال نعم کنا بالجحفه فخرج رسول الله صلی الله علیه و سلم ألینا ظهرا و هو آخذ بعضد علی رضی الله تعالی عنه فقال یا ایهاالناس ألستم تعلمون أنی أولی بالمؤمنین من أنفسهم قالوا بلی قال فمن کنت مولاه فعلی مولاه قال فقلت له هل قال اللهم وال من والاه و عاد من عاداه قال إنما أخبرک کما سمعت.
عطیهی کوفی می گوید از زید بن أرقم پرسیدم که حدیثی در شأن علی(ع) در غدیر خم از تو روایت شده است و من دوست می دارم آن را از تو بشنوم. پس گفت ای مردم عراق فیکم ما فیکم. (شاید این جمله کنایه از این بوده است که اگر من سخنی بگویم، در امان نیستم.) پس به او گفتم از جانب من آسیبی به تو نمی رسد. (در امان هستی.) زید گفت: بله ما در جحفه (غدیر خم در نزدیکی جحفه واقع شده است.) بودیم پس در هنگام ظهر رسول خدا (ص) به سوی ما آمد در حالی که بازوی علی (ع) را گرفته بود. سپس فرمود: ای مردم آیا می دانید من نسبت به مؤمنان از آنها اولی هستم؟ گفتند: آری. فرمود: پس هرکس که من مولای اویم علی هم مولای اوست. پس به او گفتم؛ آیا پیامبر (ص) فرمود: خدایا دوست بدار آنکس را که او دوست میدارد و دشمن بدار کسی را که با او دشمنی کند. (زید) گفت: به راستی که من همانگونه که شنیده بودم برای تو بازگو نمودم.
حدیث دهم: جلد ۴ ص ۳۷۰ شمارهی ۱۹۳۲۱
حدثنا عبدالله حدثنی أبی ثنا حسین بن محمد و أبونعیم المعنی قالا ثنا فطرعن أبیالطفیل قال جمع علی رضی الله تعالی عنه الناس فی الرحبه ثم قال لهم أنشد الله کل امری مسلم سمع رسول الله صلی الله علیه و سلم یقول یوم غدیر خم ما سمع لما قام فقام ثلاثون من الناس و قال أبونعیم فقام ناس کثیر فشهدوا حین أخذه بیده فقال للناس أتعلمون أنی أولی بالمؤمنین من أنفسهم قالوا نعم یا رسول الله قال من کنت مولاه فهذا مولاه اللهم وال من والاه و عاد من عاداه قال فخرجت و کأن فی نفسی شیئا فلقیت زید بن أرقم فقلت له أنی سمعت علیا رضی الله عنه یقول کذا و کذا قال فما تنکر قد سمعت رسول الله صلی الله علیه و سلم یقول ذلک له.
… علی (ع) مردم را در رحبه جمع نمود سپس فرمود: خدا را به گواهی میطلبم و از هر مسلمانی که در روز غدیر خم بوده میخواهم که برخیزد و آنچه را از پیامبر (ص) شنیده، بازگوید. سی نفر برخاستند و ابونعیم نوشته؛ مردم زیادی برخاستند وشهادت دادند که پیامبر (ص) در آن روز دست علی را گرفت و به مردم گفت: آیا میدانید که من نسبت به مؤمنان از خودشان اولی هستم؟ گفتند بلی ای رسول خدا. آن حضرت فرمود: هرکس که من مولای اویم پس علی نیز مولای اوست.
ابوطفیل میگوید من از رحبه خارج شدم در حالی که در قلبم چیزی بود (برای من سؤالی مطرح بود) لذا زید بن أرقم را ملاقات کردم و به او گفتم من از علی(ع) شنیدم که چنین و چنان میگفت. زید گفت: انکار نکن. من هم از پیامبر (ص) این مطلب را شنیدم.
حدیث یازدهم: جلد ۴ ص ۲۷۲ شمارهی ۱۹۳۴۴
حدثنا عبدلله حدثنی أبی ثنا سفیان ثنا أبوعوانه عن المغیره عن أبیعبید عن میمون أبی عبدالله قال قال زید بن أرقم و أنا أسمع نزلنا مع رسولالله صلی الله علیه و سلم بوادی یقال له وادی خم فأمر بالصلاه فصلاها بهجیر قال فخطبنا و ظلل لرسول الله صلی الله علیه وسلم بثوب علی شجره سمره من الشمس فقال ألستم تعلمون أو لستم تشهدون أنی أولی بکل مؤمن من نفسه قالوا بلی قال فمن کنت مولاه فإن علیا مولاه اللهم عاد من عاداه و وال من والاه
… با رسول خدا (ص) در وادیی فرود آمدیم که به آن وادی خم می گفتند. پس به نماز امر نمود و در آن گرمای سخت نماز گزارد. برای پیامبر(ص) پارچه ای را بر درختی افکندند تا سایه شود، آن حضرت برای ما خطبه خواند. فرمود: آیا نمیدانید و آیا شهادت نمیدهید که من نسبت به هر مؤمنی از خودش اولی هستم؟ گفتند: بلی. فرمود: پس هرکس من مولای او هستم علی مولای او است. خداوندا دوست بدار آن کس که او را دوست میدارد و دشمن بدار آن کس که او را دشمن میدارد.
حدیث دوازده جلد 5 ص 419 شماره 23609 حدثنا عبدالله حدثنی أبی ثنا یحیی بن آدم ثنا حنش بن الحرث بن لقیط النخعی الأشجعی عن ریاح بن الحرث قال جاء رهط إلی علی بالرحبه فقالوا السلام علیک یا مولانا قال کیف أکون مولاکم و أنتم قوم عرب قالوا سمعنا رسول الله صلی الله علیه وسلم یوم غدیر خمیقول من کنت مولاه فإن هذا مولاه قال ریاح فلما مضو تبعتهم فسألت من هولاء قالوا نفر من الانصار فیهم أبوأیوب الأنصاری.
… گروهی نزد علی (ع) آمدند و عرض کردند: السلام علیک یا مولانا. حضرت پرسیدند شما کیستید؟ گفتند از موالیان توئیم ای مولای ما. حضرت فرمود: من چگونه مولای شمایم در حالی که شما گروهی از عرب هستید؟ پاسخ دادند ما روز غدیر خم از رسول خدا (ص) شنیدیم که می فرمود: هرکس که من مولای اویم ، به راستی که این شخص (امام علی علیهالسلام) مولای اوست.
ریاح می گوید: وقتی آنها رفتند من آنها را تعقیب کردم، پرسیدم اینها کیانند؟ گفتند عده ای از انصارند که ابوایوب انصاری در بین آنها است.
]ابوایوب انصاری: خالد بن زید بن کلیب بن نجار (د ۵۲ ق) از صحابه پیامبر اکرم صلیاللهعلیه وآله وسلم و از اصحاب امام علی علیهالسلام. آنچه ابوایّوب را در چشم مسلمانان بزرگ ساخته، فرود آمدن پیامبر اکرم صلیاللهعلیه وآله وسلم به منزل او – به رغم اصرار بسیار دیگران – پس از هجرت به مدینه بوده است. ابوایّوب در همهی غزوات پیامبر صلیاللهعلیه وآله وسلم شرکت داشته است و مورخان او را از حاضران در بدر و أحد و خندق دانسته اند. رشادتهای اعجابانگیز ابوایّوب را همه یاد کردهاند.
(برگرفته از؛ دائرهالمعارف بزرگ اسلامی، ج ۵، ص ۱۹۴- ۱۹۶ )[
اکنون پس از قرنها، واقعهی غدیر خم به عنوان حقیقتی انکارناپذیر جلوهگر میشود. در جای جای مسند أحمد بن حنبل، یکی از شاخصترین کتب اهلسنت و مهمترین اثر پیشوای حنابله و اهل حدیث، نام و یاد غدیر به چشم می خورد و این تنها یکی از منابع واقعهی غدیر است.
از دوازده روایت ارائه شده، پنج حدیث بیانگر رویداد غدیر خم در زمان پیامبر اکرم (ص)، شش روایت مربوط به مناشدهی أمیرالمؤمنین علی بن أبیطالب (ع) در مورد واقعهی غدیر و یک حدیث نیز مربوط به گروهی از انصار است که به همراه ابوایّوب انصاری در رحبه به خدمت آن حضرت رسیدهاند.
اما آیا چه اهمیتی در این واقعه بوده که حضرت علی (ع) با مسلمین در مورد آن مناشده نموده و آنان را به خدا قسم داده که آنچه از آن روز تاریخی به یاد دارند، بازگو نمایند.
و آیا بهتر از مناشدهی رحبه، دلیلی بر استدلال به واقعهی غدیر از سوی آن حضرت، وجود دارد؟ پس در اینکه آن حضرت به این واقعه استدلال نموده اند، هیچگونه شک و شبهه ای باقی نمی ماند.
از سوی دیگر نحوهی عملکرد پیامبر اکرم (ص) در مورد واقعهی غدیرخم نیز نشان از اهمیت و برجستگی این واقعه دارد.
تبریک عمر بن خطاب به علی (ع) نیز خود نشانهی دیگری از اهمیت این واقعه است و تأییدی بر این واقعیت که غدیر خم، محلی برای اعلان عمومی ولایت و امامت أمیرالمؤمنین علی علیهالسلام بوده است.
و سلام به آن حضرت – سالها بعد از واقعهی غدیر – در رحبه با عنوان “مولانا” از سوی جمعی از مؤمنان که ابوایّوب انصاری نیز جزو آنان است، مهر تأییدی است بر همهی آنچه گفته شد.
راویان و زنان راوی در غدیر خم حضور زنان در حجه الوداع بارزترین و ماندگارترین نوع شرکت در صحنه های اجتماعی است. اخبار فراوانی که به وسیله راویان زن از این مراسم عظیم نقل شده، گویای تلاش گسترده زنان در پاسداری از این میراث مقدس است. دستاوردهای بانوان در عرصه اخبار غدیر به دو گروه عمده تقسیم می شود: الف. اخبار زنان صحابی ۱٫ حضرت زهرا(س) حضرت فاطمه زهرا(س) یگانه یادگار رسول اکرم(ص) است، که همچون دیگر اهل بیت(علیهم السلام) بارها به یادآوری واقعه غدیر پرداخت. نگاهی به سخنان آن بزرگوار جایگاه وی در عرصه اخبار غدیر را آشکار می سازد: گروهی از انصار، برای توجیه خطای خویش، به ایشان گفتند: اگر مطالب شما را قبل از بیعت با دیگران می شنیدیم با غیر علی بیعت نمی کردیم. حضرت فرمود: آیا پدرم در روز غدیر برای کسی جای عذر باقی گذاشت؟ (۵) و نیز در جواب محمود بن لبید که پرسیده بود: آیا از سخنان پیامبر دلیلی بر امامت علی دارید؟ فرمود: شگفتا، آیا روز غدیر را فراموش کردید؟! محمود بن لبید گفت: آن روز چنان بود ولی از آنچه به شخص شما اشاره شده، بگویید. حضرت فرمود: خدا را شاهد می گیرم، شنیدم [پیامبر] فرمود: علی بهترین کسی است که در میان شما جانشین خود قرار می دهم. علی(ع) امام و جانشین بعد از من است و دو فرزندم حسن و حسین و نه تن از فرزندان حسین امامان نیک اند. اگر از آنان اطاعت کنید، شما را هدایت خواهند کرد و اگر با آنان مخالفت ورزید، تا قیامت اختلاف در میان شما حاکم خواهد بود. (۶) روایتی با سند بسیار دقیق و مشهور بیان می دارد که دختر بزرگوار پیامبر حدیث غدیر را چنین بیان فرمود: قال رسول الله(ص): «من کنت ولیه فعلی ولیه و من کنت امامه فعلی امامه.» (۷) رسول خدا(ص) فرمود: هر که من سرپرست اویم علی سرپرست اوست و هر که من امام او هستم علی امام اوست. احتجاجی از فاطمه زهرا به وسیله چند تن از زنان به این صورت روایت شده است: قالت: انسیتم قول رسول الله(ص) یوم غدیر خم، من کنت مولاه فعلی مولاه و قوله: انت منی بمنزله هارون من موسی علیهما السلام. (۸) آیا سخن رسول خدا(ص) در روز غدیر خم را فراموش کرده اید، که فرمود: هر که من مولای او هستم علی مولای اوست و آیا سخنش را فراموش کرده اید که فرمود: تو نسبت به من مانند هارون نسبت به موسی هستی. حضرت فاطمه زهرا(س) عمر خویش را در راه اثبات ولایت امیرمؤمنان به انصار و مهاجرین صرف نمود و سرانجام نیز در همین راه به شهادت رسید و سیده شهیدان ولایت نام گرفت. ۲٫ ام سلمه حضور زنان پیامبر، از جمله ام سلمه (۹) در مراسم غدیر، در کتب مختلف مورد تاکید قرار گرفته است. (۱۰) صاحب روضه الصفا می گوید: «چون حضرت رسول خدا(ص) در غدیر خم حدیث «من کنت مولاه فعلی مولاه » در شان امیرمؤمنان فرمود پس از منبر فرود آمد و در خیمه خاص خود نشست و فرمود که امیرمؤمنان در خیمه دیگر بنشیند بعد از آن طبقات خلائق را فرمود تا به خیمه علی(رض) رفتند و زبان به تهنیت علی(ع) گشادند. چون مردم از این امر فارغ شدند امهات مؤمنین به فرموده آن حضرت نزد علی رفتند و او را تهنیت دادند». (۱۱) ام سلمه یکی از دو زن پیامبر(ص) است که حدیث غدیر را روایت کرده است. او ماجرای غدیر را چنین باز می گوید: اخذ رسول الله(ص) بید علی بغدیر خم فرفعها حتی راینا بیاض ابطیه فقال «من کنت مولاه فعلی مولاه » ثم قال «ایها الناس انی مخلف فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی و لن یفترقا حتی یردا علی الحوض ». (۱۲) در غدیر خم رسول خدا(ص) دست علی(ع) را بالا برد، تا آنجا که سفیدی زیر بغلش را دیدیم، آنگاه فرمود: هر که من مولای او هستم پس علی مولای اوست. بعد فرمود: ای مردم، من دو چیز گرانبها در میان شما بر جای می گذارم کتاب خدا و عترتم. این دو هرگز از هم جدا نخواهند شد تا وقتی در حوض به من برگردند. ام سلمه از معدود کسانی است که بعد از وفات نبی اکرم(ص) در خط ولایت امیرمؤمنان باقی ماند. او به فرزنش چنین وصیت کرد. «یا بنی الزمه فلا و الله ما رایت بعد نبیک صلی الله علیه و آله اماما غیره »; پسرکم، همراهش [علی] باش. به خدا قسم، بعد از پیامبرت امامی غیر او ندیدم. (۱۳) ام سلمه روایات دیگری نیز، در باره امیرمؤمنان، از پیامبر اکرم(ص) نقل کرده است. (۱۴) ۳٫ اسماء بنت عمیس او به دلیل تقرب به اهل بیت روایات فراوانی نقل کرده است; تنها حدود شصت روایت از پیامبر اکرم(ص) دارد که بسیاری از آنها در منزلت امیرمؤمنان است. (۱۵) اسماء از سابقین در اسلام است و از جمله افرادی است که قبل از آنکه مردم در خانه ارقم ایمان بیاورند به همراه همسرش جعفر به خدمت پیامبر آمد و اسلام اختیار نمود و به همراه جعفر به حبشه مهاجرت کرد. بعد از شهادت جعفر طیار به عقد ابوبکر در آمد و از وی صاحب (محمد) شد در آن زمان که همسر خلیفه دوم بود توطئه قتل وصی پیامبر(ص) را با هوشیاری و ایثار تمام خنثی نمود. وی همواره از محبان و ملازمان فاطمه زهرا(س) بود او بعد از شهادت حضرت فاطمه(س) از جمله زنان علی(ع) شد. فرزندش محمد را چنان تربیت کرد که از مریدان و مخلصان امیرمؤمنان شد. زمانی که در حجه الوداع شرکت جست همسر ابوبکر بود. و محمد بن ابی بکر نیز در مسیر حجه الوداع متولد شد. ابن عقده در کتاب ولایت حدیث غدیر را از او روایت کرده است. (۱۶) اسماء همچنین از راویان حدیث ردالشمس (۱۷) به شمار می رود. ۴٫ ام هانی بنت ابی طالب (سلام الله علیهما) او فاخته نام دارد (۱۸) و خواهر امیرمؤمنان(ع) است. ام هانی از راویان (۱۹) و اصحاب (۲۰) پیامبر اکرم بود پیامبر ضمن حدیثی او را «یکی از بهترین مردم » خواند. (۲۱) این بانوی گرانقدر احادیثی چون ثقلین (۲۲) و غدیر را از پیامبر اکرم(ص) روایت کرده است. او در باره واقعه غدیر می گوید: رسول خدا(ص) از حج بازگشت، تا در غدیر خم فرود آمد، سپس برخاست و در گرمای سوزان چنین گفت: [ای مردم هر که من مولای او هستم، پس علی مولای اوست. خدایا، هر که او را دوست دارد، دوست بدار و هر که با او دشمنی کند، دشمن بدار; هر که او را زبون سازد، زبون گردان و هر که او را یاری کند، یاری کن]. (۲۳) ۵٫ عایشه دختر ابی بکر او در شمار زنان پیامبر اکرم (۲۴) و حاضران در حجه الوداع جای داشت. در کتب مختلف اهل سنت روایت غدیر از وی نقل شده است. ابن عقده در «حدیث ولایت » روایت او را نیز ذکر می کند. (۲۵) بررسی موضعگیریهای وی و تطبیق آن با عملکرد ام سلمه همسر دیگر پیامبر گرامی که در تاریخ از خود بر جای نهاده و تحقیق در انگیزه ها، تعیین جهت گیریها و موقعیت های آن دو می تواند برای بانوانی که امروز در مقابل امواج سهمگین و بنیانکن سیاست بازی تبلیغات رنگارنگ و هدفدار و شعارهای برخاسته از مطامع نفسانی و دنیوی دنیاداران قرار دارند نمونه هایی تجربه شده و تاریخی و الگویی عملی و آکنده از راهکارهای مذهبی و سیاسی باشد. ۶٫ فاطمه دختر حمزه بن عبدالمطلب او از صحابه مشهور پیامبر(ص) است و ابن عقده و منصور رازی حدیث غدیر را از وی نقل کرده اند. (۲۶) ۷٫ همسر زید بن ارقم از جمله کسانی که حدیث غدیر را روایت کرده اند زید بن ارقم و نیز همسر وی می باشد علامه طباطبایی ضمن نام بردن از گروه کثیری که روایت (من کنت مولاه فعلی مولاه) را نقل کرده اند به ایشان نیز اشاره می کند. (۲۷) ب. روایات زنان تابعی و … ۱٫ الشیخه ام محمد زینب ابنه احمد بن عبدالرحیم المقدسیه. ۲٫ فاطمه دختر امام موسی بن جعفر(ع) ۳٫ زینب دختر امام موسی بن جعفر(ع) ۴٫ ام کلثوم دختر امام موسی بن جعفر(ع) ۵٫ فاطمه دختر جعفر بن محمد الصادق(ع) ۶٫ فاطمه دختر محمد بن علی(ع) ۷٫ فاطمه دختر علی بن الحسین(ع) ۸٫ فاطمه دختر حسین بن علی(ع) ۹٫ سکینه دختر حسین بن علی(ع) ۱۰٫ ام کلثوم دختر فاطمه زهرا(س) این گروه از فاطمه زهرا(سلام الله علیها) نقل کرده اند که حضرت فرمود: «انسیتم قول رسول الله(ص) یوم غدیر خم، من کنت مولاه فعلی مولاه و قوله انت منی بمنزله هارون من موسی علیهما السلام.» (۲۸) آیا سخن رسول خدا(ص) در روز غدیر را فراموش کردید، که فرمود: هر که من مولای او هستم علی مولای اوست. و [آیا] گفتارش را [فراموش کردید که فرمود]: [ای علی،] جایگاه تو در برابر من مانند جایگاه هارون در برابر موسی است. ۱۱٫ عایشه بنت سعد عایشه بیشتر روایتهایش را از پدرش سعد (۲۹) بن ابی وقاص نقل می کند و نزد ابن حجر از راویان موثق به شمار می رود. (۳۰) او روایت غدیر را، از زبان پدرش چنین بازگو می کند: «کنا مع رسول الله(ص) بطریق مکه و هو متوجه الیها (کذا فی النسخ و الصحیح و هو: متوجه الی المدینه) فلما بلغ غدیر خم وقف للناس ثم رد من تبعه و لحقه من تخلف فلما اجتمع الناس الیه قال: ایها الناس من ولیکم؟ قالوا: الله و رسوله. ثلاثا ثم اخذ بید علی فاقامه ثم قال «من کان الله و رسوله ولیه فهذا ولیه اللهم و ال من والاه و عاد من عاداه ». (۳۱) با رسول خدا در راه مکه بودیم و او به سوی مکه توجه داشت. (در نسخه های صحیح می خوانیم که به مدینه توجه داشت.) وقتی به غدیر خم رسید، ایستاد; آنان که جلو بودند بازگشتند و آنان که عقب مانده بودند، رسیدند. مردم پیرامونش گردآمدند و حضرت فرمود: ای مردم، سرپرست شما کیست؟ حاضران سه بار گفتند: خدا و پیامبرش. آنگاه دست علی را بلند کرد و فرمود: هر که خدا و رسول او سرپرستش هستند، این سرپرست اوست. خدایا، هر که او را دوست دارد، دوست بدار و آن که با او دشمنی می ورزد، دشمن بدار. عایشه بنت سعد حدیث دیگری نیز از پدرش روایت کرده، که ولایت علی(ع) را آشکار می سازد: «سمعت ابی یقول: سمعت رسول الله(ص) یوم الجحفه فاخذ بید علی فخطب فحمد الله و اثنی علیه ثم قال: ایها الناس انی ولیکم قالوا صدقت یا رسول الله ثم اخذ بید علی فرفعها فقال: هذا ولیی و یؤدی عنی دینی و انا موالی من والاه و معادی من عاداه.» (۳۲) شنیدم پدرم گفت که، رسول خدا(ص) در روز جحفه دست علی(ع) را گرفت، سپس خطبه خواند، خدای را سپاس گفت، ستایش کرد و فرمود: ای مردم، من ولی شما هستم. گفتند: راست گفتی، ای رسول خدا(ص). سپس دست علی را گرفت و بالا برد و فرمود: این جانشین من است و دین مرا ادا می کند. من دوست دار کسی هستم که او را دوست بدارد و دشمن کسی هستم که با او دشمنی ورزد. ۱۲٫ دارمیه حجونیه کنانیه او از شیعیان معروف و بسیار مشهور حضرت امیرمؤمنان بوده به نحوی که آوازه اش تا بدان حد پیچیده بود که معاویه موقع ورود به مکه از وی سراغ گرفت این موضوع خود به خوبی می تواند نمایانگر فعالیتهای مؤثر و ارزنده این بانوی شیعه و محب اهل بیت باشد (ما تنها به آن بخش از سخنان وی که مربوط به غدیر می شود می پردازیم) (۳۳) آنچه از گفتگوی او و معاویه بر جای مانده است را زمخشری در کتاب «ربیع الابرار» چنین باز می گوید: سالی معاویه به حج رفت و از زنی که به نام دارمیه حجونیه، که سیاه چهره و تنومند بود، سراغ گرفت وقتی او را نزد معاویه آوردند، پرسید: ای دختر حام، چگونه ای؟ گفت: خوبم، حام نیستم، از قبیله بنی کنانم. گفت: راست گفتی، آیا می دانی چرا تو را فرا خواندم؟ – سبحان الله! من غیب نمی دانم. – خواستم بپرسم چرا علی را دوست داری و با من دشمنی می ورزی؟ – آیا از پاسخ معافم می داری؟ – نه. – حال که نمی پذیری می گویم; من علی را به خاطر عدالتش و تقسیم یکسانش دوست داشتم و با تو دشمنی می ورزم چون با آن که برای حکومت از تو سزاوارتر بود، جنگیدی و در پی چیزی برآمدی که برای تو نیست. با علی دوستی ورزیدم به خاطر ولایتی که رسول خدا(ص)، در روز غدیر خم در مقابل چشم تو، برای او اقرار گرفت، به خاطر آنکه به بیچارگان محبت می ورزید و دینداران را بزرگ می داشت و …. (۳۴) ۱۳٫ حسنیه او در خانه امام صادق(ع) پرورش یافته بود و از شاگردان مکتب وی شمرده می شد. (۳۵) حسنیه، با استعداد سرشارش، در مناظرات مختلف، که توسط هارون الرشید ترتیب داده می شد، شرکت جسته و از مقام ولایت دفاع می کرد. در یکی از این مناظره ها از فردی، که ابراهیم خوانده می شد، پرسید: آیا در هیچ جای تفاسیر شما آمده است که در حجه الوداع رسول خدا(ص) به امر پروردگار، در غدیر خم، فرود آمده، این آیه را: (یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالتک). با بیمناکی برای مردم تلاوت کرد و سپس آیه والله یعصمک من الناس نازل شد و [آیا در تفاسیر شما آمده است که پس از نزول «والله یعصمک من الناس » پیامبر خدا دست علی بن ابی طالب را گرفت; بر منبری، که از جهاز شتر ساخته بودند، برآمد و گفت: من کنت مولاه فعلی مولاه اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذله و العن من ظلمه. آنگاه، این آیه نازل شد: «الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا. » ابراهیم سر به زیر افکند، حسنیه علماء را مخاطب ساخت و آنان را به جان هارون سوگند داد. حاضران، که خود را در مقابل هارون الرشید می دیدند، لب به تایید گشودند. ابو یوسف گفت: بیشتر صحابه و مفسران تصریح کرده اند که این آیه در باره علی بن ابی طالب نازل شده است و حدیث من کنت مولاه فعلی مولاه نیز مشهود است. حسنیه پرسید در باره «انما ولیکم الله و رسوله و الذین آمنوا الذین یقیمون الصلاه و یوتون الزکوه و هم راکعون » چه می گویید؟ ابو یوسف گفت: به اجماع امت در باره علی بن ابی طالب است. آنگاه حسنیه با شگفتی پرسید: … احکام و نصوص الهی را وا می نهید و بیعت روز غدیر را نادیده می گیرید؟! (۳۶) ۱۴٫ عمیره بنت سعد بن مالک او نیز از تابعین شمرده می شود. عمیره، اهل مدینه و خواهر سهل ام رفاعه ابن مبشر بود. او از راویان حدیث غدیر است و در سلسله سند حدیث «مناشده » امیرمؤمنان(ع) قرار دارد. ۱۵٫ ام المجتبی علویه او حدیث غدیر را از عدی بن ثابت نقل کرده است و ابن عساکر در تاریخ خود از حدیث وی یاد می کند. (۳۷) ۱۶٫ فاطمه بنت علی بن ابی طالب(ع) او دختر علی بن ابی طالب(ع) است و مادرش ام ولد می باشد. برقی در رجال خود وی را از راویان امام حسن(ع) می داند (۳۸) و در تهذیب الاحکام از راویان امیرمؤمنان(ع)، ابی حنیفه، اسماء بنت عمیس (۳۹) شمرده شده است. حدیث منزلت (۴۰) و ردالشمس (۴۱) از جمله روایات اوست. وی حدیث غدیر را از ام سلمه نقل نموده است. (۴۲) «اشهد الله تعالی لقد سمعته یقول: علی خیر من اخلفه فیکم و هو الامام و الخلیفه بعدی و سبطای و تسعه من صلب ائمه ابرار لئن اتبعتموهم وجدتموهم هادین مهدیین و لئن خالفتموهم لیکون الاختلاف فیکم الی یوم القیمه ». پی نوشتها: ۱- در باره اسلام خدیجه این سخن امیرمؤمنان به تنهایی کافی است که فرمود: «لم یجمع بیت واحد یومئذ فی الاسلام غیر رسول الله و خدیجه و انا ثالثهما» نهج البلاغه خطبه ۱۹۲ (قاصعه). ۲- کانت سمیه ام عمار بن یاسر و ابوه یاسر ممن عذب فی الله تعالی فصبرا و ارادتهما قریش علی ان رجعا عن الاسلام الی الکفر فابیا فضرب ابوجهل سمیه بحربه فی قبلها فماتت… اعیان الشیعه، ج ۷ ، ص ۳۱۹٫ ۳- ریاحین الشریعه، ج ۲، ص ۳۰۵٫ ۴- الغدیر ج ۱، ص ۹٫ ۵- خصال صدوق، ج ۱، ص ۱۷۳; عوالم، ج ۱۱، ص ۴۶۷٫ «هل ترک ابی یوم غدیر خم لاخذ عذرا» تاکید مورخان بر این که اهل بیت پیامبر(ص) از جمله حاضرین در غدیر بودند مبین این مطلب است که حضرت فاطمه زهرا(س) نیز در بین آنان حضور داشته است. زیرا مورخان حضور زنان پیامبر را به طور مستقل بیان کرده و گفته اند که امهات مؤمنین همراه پیامبر بودند بنابراین از طرفی فاطمه زهرا(س) دارای چنان شخصیت برتری است که در صورت عدم حضور وی در غدیر باید بتوان روایاتی دال بر آن یافت که ظاهرا وجود ندارد از این روی می توان گفت که ایشان نیز در بین جمع حاجیان در حجه الوداع حضور داشته است. ۶- بحارالانوار، ج ۳۶، ص ۳۵۳ و ۳۵۴; اسمی المناقب، ص ۳۲; نهج الحیاه، ص ۳۸٫ ۷- احقاق الحق، ج ۲، ص ۴۶۰٫ در فیض الغدیر، ص ۳۹۱ به نقل از ینابیع الموده حدیث را چنین نقل کرده است «قالت: قال رسول الله(ص) من کنت ولیه فعلی ولیه و امامه ». ۸- الغدیر، ج ۱، ص ۱۹۷; «من کنت مولاه فعلی مولاه » احقاق الحق، ج ۶، ص ۲۸۲; ارجح المطالب، ص ۵۷۱ و ۴۴۸٫ صاحب فیض الغدیر توضیحی بر احتجاج حضرت فاطمه دارد (فیض الغدیر، ص ۳۹۰). ۹- ام سلمه دختر ابی امیه بن المغیره مخزومی است مادرش عاتکه دختر عبدالمطلب است او دختر عمه پیامبر و همسر وی بود و در سال ۶۵ هجری وفات یافت. (اعلام خصال صدوق، ص ۳۰۱) ۱۰- معارج النبوه، ج ۲، ص ۳۱۸٫ ۱۱- فیض الغدیر، ص ۳۸۸ -۳۸۹٫ ۱۲- الغدیر، ، ج ۱، ص ۱۷ و ۱۸; ملحقات احقاق الحق، ص ۵۳; معجم رجال الحدیث، ج ۲۳، ص ۱۷۷٫ ۱۳- اعلام النساء، ص ۶۵۱; بصائر الدرجات، ص ۱۸۳، ح ۴٫ ۱۴- مانند «من سب علیا فقد سبنی و من سبنی فقد سب الله تعالی » (المستدرک علی الصحیحین، ج ۳، ص ۱۲۱) و «قال رسول الله(ص) کانی دعیت فاجیب و انی تارک فیکم الثقلین احدهما اکبر من الاخر کتاب الله عز و جل حبل ممدود من السماء الی الارض و عترتی اهل بیتی فانظروا کیف تخلفونی فیهما». اعلام النساء، ص ۶۳۴ نقل از امالی شیخ طوسی، ج ۲، ص ۹۲; کشف الغمه، ج ۲، ص ۳۲، ارجح المطالب، ص ۳۳۸، از طریق ابن عقده. ۱۵- اعیان الشیعه، ج ۳، ص ۴۰۸; جامع الرواه، ج ۲، ص ۴۵۵; خلاف طوسی، ج ۱، ص ۵٫ ۱۶- الغدیر، ج ۱، ص ۱۷٫ ۱۷- امالی مفید، ص ۵۵ و۵۶; ارشاد مفید، ص ۱۶۳ و ۱۶۴٫ مجموعه فضایل و عنایات اسماء بنت عمیس به اهل بیت(ع) در ضمن مقاله ای مستقل در شماره های آینده به خوانندگان گرامی ارائه خواهد شد. ۱۸- اعیان الشیعه، ج ۳، ص ۴۸۸٫ ۱۹- رجال برقی، ص ۶۰٫ ۲۰- رجال شیخ طوسی، ص ۳۳٫ ۲۱- تنقیح المقال، ج ۳، ص ۷۳; معجم رجال الحدیث، ج ۲۳، ص ۸۸۱٫ ۲۲- اعلام النساء، ص ۴۸۸; ارجح المطالب، ص ۳۳۷٫ ۲۳- «رجع رسول الله(ص) من حجه حتی نزل بغدیر خم ثم قام خطیبا بالهاجره فقال: ایها الناس [من کنت مولاه فعلی مولاه اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و اخذل من خذله و انصر من نصره] ینابیع الموده، ص ۴۰; اعلام النساء، ص ۴۸۹٫ روایت غدیری فاخته را در الغدیر، ج ۱، ص ۱۸ و احقاق الحق، ج ۲، ص ۴۶۳ ببینید. ۲۴- عایشه در سال ۵۷ در مدینه درگذشت و در بقیع دفن شد. (اعلام خصال صدوق، ص ۳۱۵) ۲۵- الغدیر، ج ۱، ص ۴۸; احقاق الحق، ج ۲، ص ۴۶۰٫ ۲۶- الغدیر، ج ۱، ص ۵۸٫ منصور بن حسین آبی معروف به ابوسعد صاحب کتاب نثرالدرر متوفی قرن پنجم کتابی به نام حدیث الغدیر نوشته و بنا به گفته مناقب ابن شهرآشوب این کتاب راویان حدیث غدیر را بر حسب حروف الفبا برشمرده است. «غدیر در آینه کتاب، ص ۷۹» ۲۷- المیزان فی تفسیر القرآن، ص ۵۹٫ ۲۸- روایت فوق را حافظ بزرگ ابوموسی مدینی در کتاب خود آورده است. او می گوید: این حدیث سلسله دار است. زیرا هر یک از فاطمه ها از عمه خود روایت کرده اند و این روایت پنج خواهر برادر است که هر یک از دیگری نقل کرده اند. رک: اسنی المطالب فی مناقب علی بن ابی طالب »، شمس الدین ابوالخیر الجزری، ص ۳۲; احقاق الحق، ج ۲۱، ص ۲۶ و۲۷; بحارالانوار، ج ۳۶، ص ۳۵۳; عوالم، ج ۱۱، ص ۴۴۴; اثبات الهدی، ج ۲، ص ۵۵۳ و ج ۳، ص ۱۲۷; اعلام النساء المؤمنات، ص ۵۷۸ و مسند فاطمه معصومه(سلام الله علیها)، سید علی رضا سید کباری، ص ۵۶ (چاپ نشده). ۲۹- ابواسحاق سعد بن ابی وقاص در سال ۵۴ – ۵۸ و عایشه بنت سعد در سال ۱۱۷ وفات یافتند. نسایی روایت وی را نقل کرده است. به خصائص نسایی، ص ۳ مراجعه شود. ۳۰- التقریب، ابن حجر، ص ۴۷۳٫ ۳۱- الغدیر، ج ۱، ص ۳۸- ۴۱; خصائص نسائی، ص ۱۸ و ۲۵٫ عایشه بنت سعد احادیث دیگری راجع به فضایل امیرمؤمنان دارد; به اسنی المطالب، ص ۵۲ و ملحقات احقاق الحق، ص ۱۸۹ و ۱۹۰ رجوع کنید. ۳۲- الغدیر، ج ۱، ص ۳۸ – ۴۱٫ ۳۳- دارمیه حجونیه از زنان فاضل، خردمند و فصیح بود. او استدلالی قوی داشت و در خط ولایت استوار بود. روایت او را ابن عبدربه در عقد الفرید از سهل بن ابی سهل تمیمی از پدرش نقل کرده است.(عقد الفرید، ج ۱، ص ۳۵۲; بلاغات النساء، ص ۷۲) ۳۴- متن کامل مباحثه دارمیه حجونیه را در کتب ذیل بخوانید: بلاغات النساء، ص ۷۲; العقد الفرید، ج ۱، ص ۱۶۲; صبح الاعشی، ج ۱، ص ۲۵۹; الغدیر، ج ۱، ص ۲۰۹; اعلام النساء المؤمنات، ص ۳۳۳; اعیان الشیعه، ج ۶، ص ۳۶۴٫ ۳۵- ریاض العلماء، ج ۵، ص ۷۰۴٫ او فاضل، عالم، مدقق و آگاه به اخبار و آثار بود. ۳۶- این متن در حلیه المتقین، بخش مناظرات حسنیه، ذکر شده است. در باره موضوع مناظره حسنیه اختلاف است. سید محسن امین در اعیان الشیعه، ذیل کلمه «حسنیه » می گوید: این [مناظره] از اختراعات ابوالفتوح رازی است. مرحوم خوانساری در روضات الجنات این مناظره را ذکر کرده است و شیخ آقابزرگ در ذریعه می نویسد: الحسنیه: رساله فی الامامه تنسب الی مؤلفها و هو بعض الجواری من بنات الشیعه فیها مناظراتها مع علماء المخالفین فی عصر هارون الرشید. (الذریعه، ج ۷، ص ۲۰۰، رقم ۸۹; نقل از اعلام النساء، ص ۳۰۰ تا ۳۰۱). برای تحقیق بیشتر در باره شخصیت حسنیه به تنقیح المقال، ج ۳، ص ۲۴۷; ریاض العلماء، ج ۵، ص ۴۰۷; روضات الجنات، ج ۱، ص ۱۵۳; الذریعه، ج ۷، ص ۲۰۰ و ج ۴، ص ۹۷ و ج ۲۵، ص ۲۹۶ و ج ۵، ص ۱۰۵ و ۱۴۵ و ۱۶۱; من لا یحضره الفقیه، ج ۴، ص ۷۵٫ معجم رجال الحدیث، ج ۲۳، ص ۱۸۷ رجوع کنید. خلاصه ای از مطالب کتب فوق در اعلام النساء ص ۳۰۰ تا ۳۰۲ آمده است. ۳۷- الغدیر، ج ۱، ص ۷۰٫ ۳۸- پیام غدیر، عذرا انصاری، ایشان روایت را از تاریخ دمشق، باب تاریخی علی بن ابی طالب(ع) ص ۵۱ نقل نموده اند. ۳۹- رجال برقی، ص ۶۰; معجم رجال الحدیث، ج ۲۳، ص ۱۹۷، رقم ۱۵۶۵۹٫ ۴۰- تهذیب التهذیب، ج ۱۲، ص ۴۷۰٫ ۴۱- اعیان الشیعه، ج ۸، ص ۳۹ – ملحقات احقاق الحق ; ص ۲۶۲ ۴۲- همان، ص54 ما برای این مطلب در کتب تفسیری شیعه و سنی مدارک بسیاری داریم . از جمله : نظرات شما عزیزان: دین 64 دین 64 بهترین دین دنیا 64 الله محمد علی64 بهترین دین کدام 64دین الله شیعه است 64 سبب اختلاف اهل دین 1276-1202 سه خلیفه = 74شجره خبیثه ملعونه 74نامرده ناحق قاصب دین ها 74 خطرناکترین علی کیست جانشین66+25پیامبر=92محمد92یعنی2ضربدر 9= 18ذالحجه معاویه فرمود اگر من چهار پدر داشتم عمر هشت پدر داشت بخاطر پدران زیاد ثروتمند و گنده لات عرب شدند فرقه25شیعه25کعبه25آل الله25باآل قرآن25شاه مردان25ارباب جهان25اصل اسلام25اصل حق25انسان کامل25انسان25 منجی عالم 40 مهدی قائم آل محمد 59 امید مستضعفان جهان59 ونریدأن نمن على الذین استضعفوا فى الأرض و نجع راویان و زنان راوی در غدیر خم ولی دین110نان جو110 نمک110 سنگ110شود کسی که به امام علی جفا کند به نانو نمک مرتضی علی حق علی قصب شد نمازدوای روح و غذای جسم است نماز رازو نیاز با معبود بی همتاست نماز لحظه آرامش جسم و روح میباشد حسین 128 کلید دین 128 گل زمان 128 امام الهی128 اهل محمد128 سبب دین128 جانه دینه 128 دین آزاده الهی 1 نماز تنها نیاز بشراست نماز نشان بنده صالح است نماز دوای روح و غذای جسم است نمازسرچشمه وحی الیست نمازاولین سئوال در قیامت است نماز نورجمال مومن است در قیامت نماز برات بهشت است در قرآن دابه12اسلام12دابه12اخلاق12انجمن 12نجاتبخش12اسلام 12ساعت12ماه های سال12دوازده 12 منجی عالم در کتب یهود یان و مسیحیان زرتشتیان بخوان خیلی زیبا میباشد وای از تو حضرت مهدی در کتب تورات انجیل زرتشت منجی عالم در کتب یهود یان و مسیحیان زرتشتیان بخوان خیلی زیبا میباشد وای از تو منجی عالم در کتب یهود یان و مسیحیان زرتشتیان بخوان خیلی زیبا میباشد وای از تو چهل حدیث ناب محمدی در باره محرم محرم 288+385 شیعه =673-541 عمر ابوبکرفتنه ها = 132 اسلام محرم است که حسین یعنی 128 حماسه ساز یاران دین حسین حامی سایر یاران نام آورحم سین ن والقلم و مایسطرون ترسیم کننده فاتح دین الله محمد علی فاطمه حسن حسین 651-541 عمر ابوبکر= 110 علی 110 دین الهی 110جلوه الله 110 حامی |
بهمن 1399 11
آذر 1399 9 آبان 1399 8 مهر 1399 7 شهريور 1399 6 ارديبهشت 1399 2 شهريور 1395 6 ارديبهشت 1395 2 اسفند 1394 12 بهمن 1394 11 دی 1394 10 آذر 1394 9 آبان 1394 8 مهر 1394 7 اسفند 1393 12 خرداد 1393 3 ارديبهشت 1393 2 فروردين 1393 1 اسفند 1392 12 بهمن 1392 11 |